Daarmee is film in de eerste plaats een psychologisch portret van de wereldverbeteraar. Elk van de drie personages die gevolgd worden, zien we op een manier ergens ‘breken’ in de film. Het gewicht van de strijd wordt ze alle drie op een manier te zwaar. Individueel geluk, mentale en fysieke gezondheid moeten wijken voor dat wat vele malen groter is.

‘En natuurlijk kan dat niet, is dat niet houdbaar, moet je iets hebben dat het het waard maakt om voor te strijden’, zegt Pippi van Ommen (medeoprichter van Extinction Rebellion Amsterdam) in de film. Maar met die woorden lijkt ze vooral zichzelf te proberen overtuigen van iets dat maar moeilijk te verkroppen is voor wie weet wat er op het spel staat, en wiens verantwoordelijkheidsgevoel naar de wereld groter is dan het eigenbelang.

Naast de drie verhaallijnen laat de film ook iets zien van dat systeem, waartegen in opstand wordt gekomen. Niet analytisch of theoretisch, maar als kunstwerk, met de middelen van film. De indringende beelden, de soms trage, dan weer hectische montage en de intense muziek maken dat het voelbaar wordt waar de drie personages het over hebben als ze het over ‘het systeem’ hebben. En misschien, zo lijkt de film daarmee te suggereren, kan het ook niet anders. Laat ‘het systeem’ – waar we zo makkelijk naar verwijzen – zich niet zo eenvoudig aanwijzen. ‘Het systeem’ heeft namelijk geen object, geen lichaam, geen paleis.

Een ‘placeless centre’ noemt antifascist Tadzio Müller dat in de film. ‘Je kan geen Bastaille, Winterpaleis of computerkamer met slechteriken bestormen. Al had ik 50.000 revolutionaire troepen onder mijn commando, ik had geen idee waar ik ze heen zou kunnen sturen.’ Tegen wie vechten we? Waar houdt het kwaad zich op? Wie is deze onzichtbare vijand? Is er eigenlijk wel zoiets als ‘het systeem’? Het is moeilijk te zeggen, juist daarom kunnen we er eindeloos over theoretiseren. Maar Postema probeert daarvan weg te blijven, en slaagt er toch in dat vage ‘systeem’ voelbaar te maken, tot diep in je vezels.

Dat maakt de film absoluut geen lichte kost. Hoopvol was ‘ie dan ook niet, zoals sommige bezoekers laten weten tijdens het nagesprek. De onrechtvaardige, soms domweg lelijke kant van de wereld komt keihard in je gezicht en tegelijkertijd zien we de kwetsbare, twijfelende, soms bange helden van de film daaraan eerder zelf kapot gaan, dan dat ze hun doel weten te bereiken. Dat is pijnlijk, verdrietig, oneerlijk.

Toch geven Pippi, Tadzio en diplomaat Henk Ovink niet op. En richting het einde van de film opent zich dan ook zelfs een enigszins hoopvol perspectief als Postema de drie personages heeft samengebracht. Niet dat het beter gaat worden, daarover koesteren vooral Pippi en Tadzio geen illusies. ‘Maar dat hoeft nog geen reden zijn om niet te leven’, aldus Pippi.

Evenmin betekent het om niet meer te vechten. En alle drie hebben ze zich verzoend met hun gevecht. Tadzio letterlijk. Haast radeloos zingt hij mee met de leuzen op een antifascisme demonstratie, terwijl hij om zich heen kijkt en afvraagt wie bereid is om echt te moeten vechten als het daar op aankomt. Leer martial arts, roept hij ons op. Geweld zal onvermijdelijk zijn. Wees voorbereid. Als hij moet gaan, dan strijdend. Maar hoewel het thema van gewelddadig verzet, onder meer met inbreng van Andreas Malm (How to blow up a pipeline) wordt behandeld, komt de film van Postema uit op iets anders: gemeenschapszin, noem het socialisme, elkaar helpen.

Zo komen de drie verhaallijnen, drie verschillende individuele levens, samen aan een tafel in één op camera vastgelegd moment in de tijd om zo de kern van de film te vatten.  Systeemverandering ligt in het herstel van menselijke relaties en samenwerking. Alleen dat kan het systeem slopen. Geen grote wereld veranderende revolutie, maar ‘fuck revoluties’, roepen ze gezamenlijk terwijl ze elkaar vastpakken en daarmee Postema’s film wrappen.

Dat alternatief wordt belichaamd door Pippi, die tijdens het nagesprek aanwezig is om meer te vertellen over deze nieuwe manier van actievoeren. Zij klopt bij mensen aan voor een gesprek over asiel- en migratiebeleid in Nederland. Deep canvassing heet dit, een gespreksmethode voor sociale verandering die opvallend veel effect sorteert. In zo’n gesprek aan de hand van een stelling wordt in ongeveer 20 minuten op zoek gegaan naar de verschillen, maar vooral de overeenkomsten in bepaalde standpunten van mensen buiten je bubbel. Pippi is medeoprichter van Deep Canvassing Nederland en geeft ook trainingen om canvasser te worden.

En dat is precies het werk dat we nodig hebben, drukt Tadzio haar op het hart. ‘Jij praat met mensen. Jij leert mensen weer samen te werken. Wat wij moeten leren begrijpen als grote verzetsbewegingen is dat het werk wat jij doet de basis is voor alles dat gaat komen in de toekomst.’ De film laat daarmee zien dat de drie thema’s met elkaar verbonden zijn. Dat de wereldverbeteraar steeds dreigt te verzuipen is omdat ‘het systeem’ ons allemaal terugwerpt op onszelf. Maar de film laat ook zien dat precies dat herstel van die menselijke verbindingen een werkelijk duurzame aanval tegen ‘het systeem’ is.

De afbraak van het systeem zit namelijk in het doorbreken van de illusie van het eigen belang, van de enkeling, van het eigen hachje en eigen volk eerst. De film is daarmee een vervolg op wat die ochtend bij De Zitting al hier en daar ter sprake kwam. ‘Verenig je. Organiseer tegenmacht’, zei Sinan Çankaya. Jerry drukte ons op het hart concrete doelen te stellen en klein te beginnen. Geen revolutionaire grootspraak dus. Geen heldendrang. Niet de gehele wereldorde omver willen werpen, maar de deuren langs en het gesprek aangaan, op zoek naar wat ons bindt. Wijkwerk. Lokale politiek. Doen. Samen. Zo kunnen individuen ‘het systeem’ ontmantelen en de wereld veranderen. Verenigd in verzet tegen verdeeldheid.

Meer weten over Deep Cdanvassing Nederland? Een training volgen? Klik hier.

The System is nu te zien in de bioscoop.