Programma // Kunst
CATPC
Why Plantations Matter
Coöperatie Cercle d'Art des Travailleurs de Plantation Congolaise (CATPC) en kunstenaar Renzo Martens zijn de Nederlandse inzending voor de Biënnale van Venetië 2024. Op Vlieland blikken we vast vooruit en zijn er meerdere werken te bekijken.
In het bos
De Balot sculptuur werd gemaakt tijdens de zogeheten Pende-opstand in 1931 tegen landonteigening en dwangarbeid voor HCB, nu Unilever. Om arbeiders te vinden, gijzelden HCB-agenten, geholpen door de Belgische staat, regelmatig vrouwen om mannen te dwingen op de plantages te werken. Toen Kafuchi, de vrouw van Pende-chef Matemo, tijdens een van deze gijzelingen werd verkracht, ontstak dit de opstand van de Pende: de laatste gewapende opstand tegen de Belgische staat vóór de onafhankelijkheid in 1960.
De eerste daad van dit verzet was de moord op de Belgische koloniale officier Maximilien Balot, waarna hij werd onthoofd. Een sculptuur die Balot belichaamt, werd uitgehouwen om de boze geest van Balot te bedwingen en hem voor de Pende te laten werken. Het beeld werd verborgen toen Belgische strijdkrachten naar het lichaam van Balot zochten en honderden mensen doodden met machinegeweren.
Het beeld is nu in handen van een museum in de VS. Wanneer verzoeken voor een bruikleen in de White Cube niets opleveren, vindt CATPC een andere manier om het beeld zijn oorspronkelijke functie terug te geven: ze maken er een NFT van, die ze verkopen voor de prijs van een hectare land. Met de opbrengst kopen ze hun land terug. Zo wordt blockchain techniek een middel voor digitale restitutie.
Een tweede beeld dat je in het bos kunt tegenkomen is Plantation Monoculture (2022), van beeldhouwer Athanas Kindendi, lid van CATPC. Het werk symboliseert een vrouwelijke plantage arbeider, en met haar de vele mensen die gedwongen worden tot slavenarbeid door westerse bedrijven in Congo, als het land dat ze bewerken, en dat volledig is uitgeput door de opgelegde monocultuur. Deze palm-monocultuur, waarvan alleen westerse aandeelhouders profiteren, gijzelt de mensen, de natuur en de natuurlijke diversiteit; de palmen verarmen het land en laten het leeg achter, zodat uiteindelijk zelfs de mensheid er niet meer kan leven. Het is een belangrijke oorzaak van de wereldwijde klimaatcrisis.
De palmboom groeit uit haar buik, kronkelt rond haar lichaam, haar borst, haar schouders, alsof hij langzaam haar lichaam overneemt - het onderscheid tussen boom en vrouw is nauwelijks merkbaar en laat zien dat deze vrouw onderhevig is aan krachten die ze zelf niet kan beheersen.
In museum Tromp’s Huys
In Tromp’s Huys is een aantal korte video’s te zien die een licht werpen op de thema’s van CATPC.
In de zesdelige documentaireserie Plantations and Museums gaan CATPC-leden Matthieu Kasiama en Ced’art Tamasala op zoek naar de Balot-sculptuur. Ze reizen naar het slagveld van de Pende-opstand en naar het museum met het beeld van Balot in de Verenigde Staten, waar ze om een bruikleen vragen van het beeld voor hun eigen museum. Ze interviewen belangrijke experts op het gebied van de Balot-sculptuur en het postkoloniale discours, zoals Ariella Aïsha Azoulay (Brown University) en Simon Gikandi (Princeton University).
Ook te zien
In Podium Vlieland draait White Cube (Renzo Martens, 2020, 79'). De film toont de origin story van CATPC en het museum dat ze op de plantage bouwden: de White Cube.
Over CATPC
CATPC is een kunstcollectief van Congolese plantagearbeiders. Op Unilever’s eerste palmolie plantage, verlaten na 100 jaar afgedwongen monocultuur, maakt CATPC kunstwerken over hun verleden en hun toekomst. Met de inkomsten van hun werk kopen ze hun uitgeputte plantageland terug en herstellen ze de bossen.
Renzo Martens is een Nederlandse kunstenaar die nauw samenwerkt met de leden van CATPC. Renzo gelooft dat kunst over ongelijkheid die ongelijkheid op wonderbaarlijke wijze kan oplossen.
Dit programma kwam tot stand in samenwerking met CATPC en Human Activities, als deel van het White Cube programma in Nederland. Het programma heeft ten doel niet alleen de kunstwereld, maar ook de plantages, die de kunstwereld gefinancierd hebben, te dekoloniseren. Het programma wordt gesteund door het Mondriaan Fonds.