Sarah Neutkens: “Ik ben altijd de anarchistische sloopkogel geweest”
Aanstormende componist werkt dit najaar op Vlieland aan nieuwe muziek
Sarah Neutkens (22) doet alles zelf. Of in ieder geval zo veel mogelijk. Van haar muziek en beeldende kunst tot haar werk als model: in elke discipline houdt de Brabantse bij voorkeur de touwtjes in handen. “Gewoon omdat dat leuk is. Er is niks fijner dan vrijheid houden. Dat is wat mijn werk waardevol maakt.” Dit najaar reist Neutkens, die in rap tempo naam maakt binnen de modern gecomponeerde muziek, op uitnodiging van Into The Great Wide Open af naar Vlieland voor een schrijfkamp met speciale gasten.
Tekst: Dirk Baart
Beeld: Tom van Huisstede
Wie Sarah Neutkens spreekt, raakt er al snel van overtuigd dat de Brabantse pianist en componist het leukste leven ter wereld leidt. Ze vertelt enthousiast en onomwonden over haar muziek en relativeert graag haar eigen talent. Natuurlijk helpt het dat Neutkens goed is in de dingen die ze doet. Maar daar kan ze verder zelf ook niet zoveel aan doen. Belangrijker is het dat ze dingen doet die ze leuk vindt. “Het bleek er gewoon in te zitten”, vertelt ze over de aanleg die ze als kind voor de kunsten bleek te hebben. Tekenen en schrijven bleven passies, maar componeren werd uiteindelijk het allerbelangrijkst in Neutkens’ bestaan. Niet dat dat geen passie meer is, hoor. Integendeel, Neutkens besloot zelfs om niet naar het conservatorium te gaan omdat ze niet wilde dat muziek te veel als werk zou beginnen te voelen. “Ik wilde niet dat zo’n opleiding de vrijheid die ik in mijn muziek had de nek om zou draaien. Dus ben ik kunstgeschiedenis gaan studeren.”
Natuurlijk kan Neutkens noten schrijven en bezit ze enige muziektheoretische kennis. Niet in de minste plaats omdat haar vader Harjo naast beeldend kunstenaar ook barokmuzikant van beroep is. Maar dat ze geen academische muziekopleiding volgde, maakt het voor haar wel makkelijker om de geschreven en ongeschreven regels van de gecomponeerde muziek met de voeten te treden. “Ik ben sowieso ontzettend dwars. Het is niet zo dat ik actief bezig ben met het loslaten van de regels, maar ik schrijf gewoon op wat ik hoor in mijn hoofd. Soms doe ik dan iets dat eigenlijk niet mag, maar als ik me er niet aan stoor, denk ik: ach, het zal allemaal wel.”
Sarah Neutkens ziet zichzelf dan ook niet als klassiek componist. En ook neo-klassiek – de veelgebruikte term voor repetitieve muziek in lijn van moderne pianisten als Nils Frahm, Ólafur Arnalds en Nederlander Joep Beving – dekt de lading niet. Nee, Neutkens is niet voor één gat te vangen. Ze laat zich net zo makkelijk inspireren door Bach en Brahms als door de minimal music van Terry Riley of de melancholische popmuziek van R.E.M.. “Ik ben nooit vanuit een bepaalde richting gaan schrijven, maar mensen willen toch graag het label ‘klassiek’ op componisten plakken. Zelf noem ik het gewoon hedendaagse gecomponeerde muziek, omdat dat de meest droge term is. Maar eigenlijk is wat ik doe precies hetzelfde als wat een popmuzikant doet. Het is doodsimpel: ik schrijf op wat ik hoor, zonder aan conventies te denken.”
De composities van Sarah Neutkens beginnen logischerwijs niet op de notenbalk. Ze beginnen tijdens onbewaakte momenten of lange treinritten op de achterkant van bonnetjes, op Neutkens’ handpalm of in haar telefoon. “Het zijn vaak hele kleine motiefjes. Het meeste werk doe ik in mijn hoofd, maar als het echt de moeite waard is, schrijf ik wel iets op. Pas als ik iets helemaal heb uitgedacht, ga ik er echt voor zitten om het goed te noteren. Dan is het een paar uur knallen en heb ik ineens een hele partituur.” Die werkwijze is niet geheel vrij van risico. Soms raken ideeën kwijt voor ze het papier hebben gehaald. “Maar”, legt Neutkens uit, “dan is het kennelijk de moeite niet waard geweest. Soms heb ik de hele dag een motiefje in mijn hoofd en heb ik er hard aan gewerkt. Dan denk ik: ik slaap er nog een nachtje over en als ik het dan niet heb onthouden, dan is het niet belangrijk genoeg. Het kan gebeuren dat het dan later nog eens opborrelt, maar meestal ben ik het dan helemaal kwijt.”
Inmiddels is de muziek van Sarah Neutkens gelukkig meermaals vereeuwigd. In 2016 debuteerde ze met EP Hexagon, in 2018 volgde met Cumulus een eerste album met pianomuziek. Vervolgens verbreedde Neutkens haar horizon: ze schreef Pieces for Strings (2019), dat werd uitgevoerd door The Dutch String Collective, en sloeg dit jaar de handen ineen met het Nederlands Saxofoon Octet voor het vierdelige September. Een release met strijkkwartet Alma Quartet is aanstaande. Al die muziek bracht Neutkens in eigen beheer uit, op haar label Neutra Records. “Op die manier is er niemand op wie ik moet wachten of aan wie ik artistieke of zakelijke verantwoording moet afleggen. En ik ving het gewoon ontzettend leuk om al die dingetjes te regelen, van de hoes tot aan het contact met de fabriek en de media. Ik wil daar complete vrijheid in hebben, een beetje schijt hebben aan dat hele wereldje. Als serieuze componist móét je eigenlijk bij een groot label tekenen en moet alles er gelikt uitzien. Ik dacht: het zal allemaal wel, ik doe het gewoon zelf. Dan kun je er ook voor kiezen om het rendabel te maken. Ik kan alles nu beter in de hand houden en weet precies waar het geld en de tijd heen gaan. Zo kan ik meer investeren in musici, of tijd over houden om zelf een mooie hoes te maken.”
Het investeren in vakgenoten is sowieso een van de ambities die Neutkens nog heeft met Neutra Records. In de toekomst wil ze graag muziek van andere componisten en musici uitbrengen op haar label. “Ik vind het leuk om met mensen te werken die zelf al lekker bezig zijn, maar ik wil ook graag meer zijn dan een label dat alleen maar een cd uitbrengt. Ik wil dan ook de service bieden dat ik het contact met de media leg en de distributie regel. Maar natuurlijk adviseer ik wel altijd iedereen om het eerst spelenderwijs zelf uit te zoeken.”
Ook tijdens de opnames van haar composities probeert Neutkens musici de vrijheid te geven die ze zichzelf geeft. Zij schrijft de noten, maar de musici maken haar muziek. “Als we aan het opnemen zijn, ga ik altijd even met ze kletsen, om het te hebben over wat ze er zelf in stoppen. Ik wil daarin zo min mogelijk sturend zijn. Pas als ik echt denk: gadverdamme, wat een interpretatie, zou ik ingrijpen. Maar dat is nog nooit voorgekomen. Ik hou ervan om alleen een paar aanwijzingen te geven, maar de musici vooral zichzelf in de muziek te laten leggen. Ik werk met hele goede musici, dus ik heb er altijd vertrouwen in dat het goedkomt. Ik denk dat het belangrijk is dat de musici dat voelen. Zo blijft het voor mij ook een verrassing. Ik heb altijd wel een beeld van de muziek in mijn hoofd, maar het wordt telkens toch nét iets anders. Dat maakt het onwijs leuk.”
Leuk, het blijkt keer op keer het sleutelwoord in het werk en het leven van Sarah Neutkens. Waarom ze ook als model niet bij een bureau aangesloten is, maar haar eigen zaken regelt, terwijl ze het eigenlijk al zo druk heeft met haar muziek? Nou, omdat dat leuk is natuurlijk, omdat ze niets liever wil dan betrokken zijn bij elk onderdeel van ieder proces. “Als ik bijvoorbeeld geen contact met een fotograaf kan hebben, dan vind ik geen moer aan. Ik wil juist de mensen leren kennen die dingen maken, dat zijn uiteindelijk ook de mensen die mij iets over hún vak kunnen vertellen. Zo leer je de wereld kennen. Als je delen van het proces niet zelf meemaakt of opzoekt, is dat gewoon zonde.”
De vraag of er meer uren in haar dag zitten dan in die van normale mensen, wuift ze weg. “Het is variabel. Soms verveel ik me kapot en heb ik niks te doen, soms ben ik dag en nacht bezig. Met muziek schrijven ben ik dat sowieso. Die rust in mijn hoofd heb ik niet. Dat zou ik af en toe wel willen hoor, even vakantie.”
Dat Neutkens niet in een grote stad met een (voorheen) levendig cultureel leven woont, maar bij haar ouders in het Brabantse dorp Vessem, heeft daarbij een wisselend effect op haar gemoed. “Soms denk ik: o, wat heerlijk om hier terug te komen, in een gigantische groene oase. Lekker wandelen in het bos met de vogeltjes. Ach, buurvrouw van 90, we zwaaien naar elkaar. Dan voelt het heel idyllisch. Maar de volgende dag kan ik ook denken: argh, als ik hier een rondje ga wandelen zie ik elke dag dezelfde mensen. Iedereen kent elkaar en alles gaat over d’n dieje van d’n dieje. Ik vind het fijn om ook daar een soort vrijheid in te hebben. Ik heb mijn autootje en daar knor ik lekker in rond. Ik ben een soort vliegende keep die overal een beetje rondfladdert.”
Het ligt dus in de lijn der verwachting dat Neutkens tijdens haar schrijfkamp goed zal gedijen op Vlieland. Vrijheid is er immers in overvloed. “Ik kijk er ontzettend naar uit”, vertelt de componist, die het eiland nog niet eerder bezocht. “Ik denk dat het in de winter ook een beetje een grimmige plek kan zijn. Ik heb een voorstelling van een leeg, kil eiland waar het altijd waait. En waar het heel stil is. Ik heb al wat ideeën voor de muziek die ik daar ga maken, die goed aansluiten op die leegte. Maar ik denk dat de plek me nog ontzettend gaat inspireren.”
