Kunstenaars brengen lasers naar Vlieland

‘Ik ben minstens 500 keer met een ladder de boom in geweest’

Het bos aankleden met een laserstraalkunstwerk: dat is nog een behoorlijke klus, weten de Amsterdamse ontwerpers Jaap Bontekoe (26) en Wout Wolf (27). Zij deden het op Vlieland. Nooit eerder hadden ze met lasers gewerkt, maar een probleem vormde dat allerminst; een zekere ‘laser dude’ leerde ze de kneepjes van het vak.

Op zaterdagavond 5 oktober loop ik over het hobbelige pad van de kunstroute, in het bos van Oost-Vlieland. Het is een traject door het bos, die je langs een verzameling moderne kunstwerken leidt. Het is donker, maar tussen de bomen lijk je tientallen groene laserstralen te kunnen zien. Schijn bedriegt, legt Bontekoe uit, terwijl hij behendig op een ladder balanceert. ‘In feite zijn het slechts acht stralen. Door middel van 65 spiegels maken ze een palet aan driehoekige patronen door het bos.’ Hij is druk bezig een van die spiegels recht te hangen; best een opgave met windkracht zeven.

Samen met stadsgenoot Wolf maakt hij deel uit van het kunstenaarsduo Wolf & Bontekoe. Deze installatie, met de titel Forest Grid, is hun eerste wapenfeit. De volgende dag spreek ik met ze af in een blokhut op Camping Stortemelk. Bij iedere windvlaag kraakt het huisje mee. Wolf en Bontekoe nemen naast elkaar plaats op de bank. Bontekoe heeft lang krullend haar en draagt een seventies-brilletje. Wolf gaat door het leven met een artistiek snorretje. Alhoewel ze zó voor die-hard kunstenaars door hadden gekund, zijn ze dit allerminst. Sterker nog: het is hun eerste gezamenlijke kunstproject. Wolf en Bontekoe zijn eigenlijk ontwerpers. Wolf studeerde aan de Designacademie in Eindhoven, en Bontekoe – in een vorig leven drummer van indieband New YX – heeft er een studie Meubeldesign in het Belgische Mechelen op zitten.

Wat bracht hen ertoe om bomen te voorzien van spiegels en lasers? Als je door een bos loopt, zo legt Wolf uit, zie je voornamelijk verticale lijnen; die van de bomen zelf. Om contrast aan te brengen, voegden ze daarom horizontale lijnen toe met behulp van lasers. ‘Door het bos van boven te bekijken, kwamen we erachter dat er een gelijkmatige afstand bestaat tussen de bomen,’ vertelt Wolf. De structuur tussen de bomen die ontstaat als je het bos van bovenaf bekijkt, valt je niet op als je door het bos loopt. Met de laserstralen wilden de kunstenaars dit patroon zichtbaar maken.

Tegelijkertijd maakt dit kunstwerk ook de laserstraal in zijn kale vorm zichtbaar, zegt Wolf. ‘Iedereen associeert laserstralen automatisch met dance shows. Daar heb je er veel, dicht op elkaar. Door de rookmachine ogen ze grootser.’ Eén zo’n straaltje, legt hij uit, is op zichzelf eigenlijk maar vrij dun. Door zo’n straaltje in een bos te laten schijnen, krijgt de laserstraal ineens een heel andere uitstraling.

‘We maken zichtbaar wat er eigenlijk al is’ – Wout Wolf

Naast het aanbrengen van contrast en het veranderen van de context van de laser, heeft de installatie ook een derde functie, legt Bontekoe uit. Het maakt je bewust van details waar je gewoonlijk niet op let. Als voorbeeld noemt hij stofdeeltjes in de lucht; als je er een laser op zet, valt het ineens op. ‘We maken dus zichtbaar wat er eigenlijk al is,’ zegt Wolf. Hij vergelijkt het met een museumbezoek. Als je net uren gedetailleerd naar kunstwerken hebt gekeken, ga je buiten ook meer op details letten. ‘Je krijgt dus een bewustere blik,’ zegt Wolf. Hij wijst naar het wapperende tentzeil dat als dak fungeert voor de blokhut. ‘Zie je hoe mooi die schaduwen op dat zeil vallen? Je kunt er zo overheen kijken, maar je kunt er ook aandacht aan geven.’

Wolf en Bontekoe groeiden beiden op in Amsterdam. Ze hadden elkaar al twee jaar niet meer echt gesproken, toen Facebook ze in januari weer bij elkaar bracht. ‘Ik scrolde wat over mijn Timeline, en zag dat iemand een berichtje naar Jaap (Bontekoe – red.) had gestuurd,’ zegt Wolf. ‘Het ging erover dat je je als kunstenaar kon opgeven voor deze kunstroute.’ Wolf besloot Bontekoe te vragen samen een project te verzinnen. ‘Samen hebben we dit plan met lasers ingediend,’ zegt Bontekoe. ‘Eerlijk gezegd hadden we er weinig van verwacht. We zaten namelijk al anderhalve maand over de inschrijfdeadline.’

Maar tóch gebeurde het: het net geformeerde kunstenaarsduo mocht het plan uitvoeren. ‘Toen dachten we wel: shíít, nu moeten we het ook gaan waarmaken’, lacht Bontekoe. Omdat ze weinig van lasers afwisten, besloten ze zich te storten in de wondere wereld van de partystralen.

Die wereld kwamen ze binnen via de Nederlandstalige hiphop. Wolf, ooit groot fan van Nederhop, heeft af en toe een ‘nostalgisch momentje’. Dan kijkt hij YouTube-video’s van Opgezwolle en The Opposites. Op een dag bekeek hij de clip voor Slapeloze Nachten van The Opposites. Hierin schijnen laserstralen in alle kleuren uit een autoraam. ‘Ik was benieuwd wie die lasers gemaakt had’, zegt hij. In de beschrijving van de video zag hij het: een zekere ‘laser dude’. Na een telefoontje met de productiemaatschappij kwam hij erachter dat de laser dude Ernst Beumer is, een lasermachinebouwer uit het Utrechtse dorpje Maarssen.

‘Laser dude’s hele huis staat vol met lasers’ – Jaap Bontekoe

Voor ze het wisten, stonden de ontwerpers bij laser dude op de stoep. Beumer vond het geweldig dat twee twintigers de lasers ontdekt hadden. ‘Volgens mij was hij super blij om met ons over die lasers te kunnen praten’, lacht Bontekoe. Beumer praatte honderduit over de lasers; de Amsterdammers kregen laserfilmpjes te zien, ze kregen uitleg over hoe de beamers werken en luisterden naar talloze anekdotes uit het lasercircuit.

Na een succesvolle test op Here Comes The Summer, kwamen Wolf en Bontekoe op 30 augustus terug naar Vlieland voor het echte werk. Daar kwam aardig wat rekenwerk bij kijken, vertelt Wolf. ‘Als je van bovenaf kijkt, bestaat ons kunstwerk uit allemaal driehoekjes van laserstralen. We moesten het parcours eerst met draad uitzetten, en hebben toen een plattegrond van de installatie gemaakt. Vervolgens moesten we ervoor zorgen dat de spiegels op de juiste manier zouden hangen, zodat de laserstralen goed worden geleid.’

‘Drie dagen lang hebben we van 8 uur ’s ochtends tot middernacht gewerkt om de installatie op te hangen.’ Een domper: op woensdag werd het licht van het Bospodium geïnstalleerd. Wat bleek? Het kunstwerk bevond zich te dicht bij het podium. ‘We hadden te veel lichtvervuiling,’ verzucht Bontekoe.

‘We werden zeeziek in het bos’ – Jaap Bontekoe

De enige oplossing? Het kunstwerk verplaatsen. Met de hulp van een groep vrijwilligers hebben ze de installatie uiteindelijk de volgende dag verhuisd. ‘Aan het einde van de rit was ik wel behoorlijk gaar,’ zegt Wolf. ‘Maar wat wil je? Ik ben minstens 500 keer met een ladder de boom in geweest, en dat met windkracht zeven.’ Bontekoe voegt er lachend aan toe: ‘Ja, we werden zeeziek in het bos.’

Maar het was alle moeite waard, vinden de Amsterdammers. ‘We kregen veel positieve reacties,’ zegt Wolf. Was de regen vervelend? ‘Juist niet,’ zegt Bontekoe. ‘Door de laserstralen kregen de regendruppels een glinsterende uitstraling. Je hoorde mensen echt zeggen: “wat gebeurt hier?”’ Wolf vult hem aan: ‘Terwijl ze zich niet realiseren: het ís er al,’ wijzend op de regen. ‘Je hoeft het alleen maar te benadrukken.’

Op de vraag of we in de toekomst meer kunnen horen van Wolf & Bontekoe, knikken ze beiden instemmend. ‘Ik denk dat we door willen gaan met het benadrukken van details,’ zegt Wolf. ‘Dit zijn onze eerste stappen op het kunstenaarspad, en het smaakt naar meer. Ik wil nooit meer ontwerpen.’ Bontekoe: ‘Dit is óók ontwerpen!’ Wolf: ‘Nééé!’ Bontekoe: ‘Jááá!’