Een recept tegen de zorgenbrij
Humanist Evanne Nowak schrijft tips voor
Hoe onuitbputbaar de bron aan muziek, films en boeken ook is: we verdrijven de donderwolk aan zorgen er maar even mee. Bij gebrek aan een glazen bol is het gissen hoe de toekomst zal verlopen, en daar kan een mens slecht tegen. Evanne Nowak houdt zich bezig met klimaatpsychologie en onderzoekt wat het betekent om mens te zijn in tijden van conflict, ongelijkheid, onzekerheid en klimaatverandering. Aan die wolk kan alvast wat gesleuteld worden.
De eerste twee weken van de coronacrisis kon ik niet slapen. Mijn hoofd tolde, mijn borst gespannen, mijn adem hoog. Hoeveel ik ook wandelde en ademhalingsoefeningetjes deed, ik was enorm gespannen, kon me niet concentreren, voelde me zwaar, vol en bodemloos.
Mijn hoofd kan niet stoppen met denken aan de mogelijke reeksen van omvallende dominostenen. Groeiende ongelijkheid, verwachte toename van armoede, een kennis op de IC, mijn opa die niet meer uit bed wil komen, oma die vertelt dat ze radeloos tegen een boom in de achtertuin aantrapt, de gedachte dat we nog maar aan het begin van het begin staan; de angst dat Europa uit elkaar valt, recessie, enz. - het stormt in me met verdriet, verontwaardiging, grote en kleine zorgen.
Ik voel me stilvallen. Veel lopende opdrachten, projecten, plannen, eerder geschreven teksten – ze vervreemden me. Alsof ze niet meer kloppen en opnieuw bekeken moeten worden, hun bestaansrecht moeten bewijzen.
Toch voel ik me wakkerder dan ooit – de ruis is verdwenen, de samenhang en kwetsbaarheid van wie we zijn al mens, onze relaties, onze samenleving, ligt bloot. Alles doet er toe. Wie we bellen, voor wie we zorgen, welke vragen we stellen, met wie we solidair zijn, wie we horen. ‘De toekomst’ is verdwenen, de agenda leeg, elke dag voelt als een blanco pagina met zoveel ‘nu’ dat het enerzijds bevrijdt – alles is mogelijk– maar soms ook lamlegt: waar te beginnen?
Bij deze een paar lichte en zwaardere tips – dingen die me helpen om de brij zorgen om te zetten in nieuwe (handelings-) perspectieven en in beweging te komen.
Onderzoek je gevoel, geef je verdriet de ruimte
Mary Annaise Heglar schreef een heel mooi essay ‘What Climate Grief Taught Me About the Coronavirus’ over hoe haar gevoelens rondom Corona lijken op haar zorgen over het klimaat (noem het klimaatdepressie, eco-anxiety, climate grief, millieumelancholie): zijn vaak eenzelfde bodemloze put van conflicterende gevoelens, en eenzelfde draaikolk van wat-als-gedachten. Daar herken ik me in.
Ze stelt dat we geen nieuwe wereld na Corona kunnen bouwen zonder te rouwen om de wereld, de levens en leefstijlen die we nu verliezen.
Schrijf eens op wat jij mist en verliest door de coronacrisis, of wat je bang bent te verliezen – tijdelijk of voorgoed? Je agenda, een toekomstbeeld, aanraking, vrienden, leefstijl, beroep, wereldbeeld? Maar ook: wat laat je graag achter je? Wat doet er toe, juist nu?
Leg een (balkon- of gevel-)tuin aan
Met zoveel zonne-uren gaat de lente los! M’n balkonnetje op het Zuiden is een gezegend toevluchtsoord om te stoppen met denken. Ik kweek tomaten in de vensterbank, heb zonnebloemen gezaaid. Ik zie ze elke dag groeien, meebewegen met de zon. De zonneminnende knalroze Bougainvillea heb ik om de regenpijp opgebonden, met een razendsnel groeiende blauwe druif ernaast. Ik hoop aan het eind van deze lockdown te wonen op een Mediterraans balkon (bijv. zoiets). Tenslotte heb ik de plant Suzanne-met- de-Mooie-Ogen gekocht, puur omdat de naam me vrolijkt maakt.
Rek je ‘circle of concern’ op
Terwijl ons leven kleiner wordt , leg contact met mensen ver weg of van lang geleden– die je nog kent van een verre reis, stage, werk. Ik Skype met een Italiaanse vriendin in Brussel, mail met een Filipijnse vriendin, en mail met een oud-collega in die met zijn vier kinderen in een klein huisje binnen moet zitten. Het voelt enorm troostend om juist nu wereldwijde verbinding te voelen.
Samen reflecteren: voer online een (on)mogelijke gesprek over de toekomst of doe mee met digitaal zwijgen
De kunstenaars van Building Conversation nodigen je uit om aan online nieuwe, performatieve gespreksvormen deel te nemen, om samen de toekomst te onderzoeken en te reflecteren op wat ons overkomt. Ik ben enorm fan van hun werk.
Wees waakzaam en oefen je betrokkenheid
Momenteel herlees ik De Shockdoctrine van Naomi Klein, over de opkomst van het rampenkapitalisme. Hoe te protesteren tijdens de pandemie? Kunstenaar Shailoh Phillips van The Salwa Foundation organiseert onder de titel ‘Protest in the Pandemic’ een reeks online samenkomsten om juist nu na te denken over wat kunst en cultuur te doen staat. Voor grondig samen nadenken over wat de coronacrisis betekent voor ongelijkheid; waar we voor op te staan hebben, en hoe dat verbeeldingsvol en creatief te doen in een tijd van fysieke afstand.
