Drieënhalve eeuw nadat het in Brussel was geweven, werd de beroemde tapijtenreeks De jacht op de eenhoorn in 1850 aangetroffen op enkele kisten met aardappelen in Aquitanië. Sinds ze zijn afgestoft hebben botanici er meer dan honderd nauwkeurig afgebeelde plantensoorten in ontdekt – tot ze door de millefleurs de bloemen niet meer zagen. Aan de amateur-ornithologen die dit lezen de uitdaging om alle vogelsoorten te spotten in het tapijt dat Koen Taselaar speciaal voor Into The Great Wide Open heeft ontworpen. 

De Rotterdamse kunstenaar verhoudt zich tot een traditie die ouder is dan Vlieland (evenals Rotterdam) maar momenteel nogal een renaissance beleeft. Kostte het vijf Vlamingen circa 1500 acht maanden om een tapijt van vier bij vijf meter te weven, daar heeft Taselaar er tegenwoordig een computer voor. De pixelvretende weefmachine – een jacquardgetouw – doet vervolgens de rest. 

"Ik begin eigenlijk altijd met een tekening,” vertelt Taselaar via Zoom. "Vanuit die tekening ga ik er dan andere technieken bij halen." Haast pointillistisch voert hij zijn tekening vervolgens pixel voor pixel aan de computer. Wat het jacquardgetouw er daarna van maakt is wéér een vertaalslag. "Dat reproductieproces voegt een hele eigen taal aan zo'n tekening toe. Ik ben heel geïnteresseerd in dat spel.” 

Koning Dennenappel

De nijverheid van Taselaar zit 'm in die vertaling, het ontwerp en het uitgebreide onderzoek. Voor zijn werk verdiepte hij zich al eens in de geschiedenis van Bauhaus, tsaar Peter de Grote en het einde van de wereld. Nu bracht hij een weekje op Vlieland door. Hij fietste er maar wat rond, luisterde er naar vogelspotcasts ("heel lekker niche, een nieuw wereldje"), bestudeerde oude landkaarten en vond het woelige, ondiepe zeegat tussen Vlieland en Terschelling waar kampeerterrein Stortemelk naar is vernoemd. De grillige lijnen waarmee het Stortemelk op hydrografische kaarten is aangemerkt, vormen de 'millefleurs' – het achtergrondpatroon – van Taselaars tapijt. 

Zijn vier Vlielanden baden in een "wit, helder licht" en hebben "niet veel kleur" – het was volgens Taselaar een uitdaging er de juiste garen voor te vinden. De kliko die hem gevraagd was in het tapijt te verwerken heeft hij gecamoufleerd – kenmerkend voor een eiland waarop de mens zichzelf merkwaardig weinig ruimte geeft. "Het is eigenlijk bizar dat, terwijl iedereen op strandvakantie gaat naar Turkije of de Middellandse Zee, het op Vlieland juist zo stil is. Het had het Ibiza van Nederland kunnen zijn, maar het succesverhaal is dat het er heel rustig en klein is gebleven. Het is best wel een minimale plek." 

Op een van de zandbanken is een reusachtige dennenappel te vinden. "Het schijnt dat alle dennenappels die voor het festival worden geruimd, later weer worden teruggelegd. Dat is blijkbaar een heel belangrijk thema. Daarom zie je ook een grote dennenappel die als een soort koning van het eiland op zijn troon zit. Zo ontstaan allerlei fantasieverhalen."

Koning Dennenappel is het mythisch wezen van het Vlieland-tapijt – net als de eenhoorn of de zevenkoppige draak dat waren in de tapijten van weleer. "Het voelt voor mij zelf vooral als een 8-bit computerspel," aldus Taselaar. Toen hij zich voor zijn recente solo-tentoonstelling Ornamental Slapstick (2023) verdiepte in de laatmiddeleeuwse Vlaamse stijl, besefte Taselaar zich hoe veel het oude weefwerk hem aan video game design deed denken. "Als je naar die veertiende-eeuwse wandkleden kijkt, of zelfs nog ouder, dan zie je dat ze opgebouwd zijn in kleuren en vlakken. Het is als een soort pixeltekening met steken. Misschien dat die moderne technieken ook wel uit die oude dingen zijn voortgekomen."

Klooien

Het is geen vergezochte vergelijking: toen Joseph-Marie Jacquard aan het einde van de achttiende eeuw een manier zocht om het weefproces van wandkleden te vergemakkelijken, liet hij zijn machine aansturen met ponskaarten. Niet alleen was zijn jacquardgetouw daarmee revolutionair in de textielindustrie, maar legde hij ook het fundament voor de eerste computers – zo'n 150 jaar later. 

Jacquardgetouwen bestaan sinds de jaren negentig ook in elektronische vorm. Het maakte de techniek toegankelijk voor Taselaar – en met hem steeds meer kunstenaars. "Met die ponskaarten was het zo kostbaar om te experimenteren. Nu zijn we op een punt dat er ook mee geklooid kan worden en er unieke dingen kunnen worden gemaakt.”

De relatieve toegankelijkheid brengt de oud-skater in hem weer naar boven. "Het allerleukste aan skateboarden vond ik het zoeken naar nieuwe plekken om iets te doen. Dat je een beetje rekening moet houden met wat je gegeven krijgt, maar wat gaat proberen en wel ziet waar je uitkomt." 

Het wandkleed voor Into The Great Wide Open is tijdens ons gesprek al af. Of nou ja, af. Eigenlijk is zijn nieuwste experiment nog volop bezig, zegt Taselaar. "Het is een kleed dat deels dienend is, een tussenstap in de merchandise. Is het kleed af, dan ga je het weer scannen en dan ga je het nóg een keer printen, enzovoorts. Het is een soort Chinese whispers. Er zit bijvoorbeeld een lettertype in, dat eilandje rechtsonder, dat weer een bouwsteen is om meer verder te gaan. Ik ben heel benieuwd of dat gaat werken." Werkt het niet, kost het in elk geval geen ponskaarten – of vijf Vlaamse wevers vele maanden noeste arbeid. 

BEELD CREDITS: Patty van den Elshout i.o.v. TextielMuseum
CREDIT: Het wandkleed is tot stand gekomen in samenwerking met het TextielLab, de professionele werkplaats van het TextielMuseum.